原道

拼音版、注音及读音

　　 bó ài zhī wèi rén，xíng ér yí zhī zhī wèi yì，yóu shì ér zhī yān zhī wèi dào，zú hū jǐ wú dài yú wài zhī wèi dé。rén yǔ yì wèi dìng míng，dào yǔ dé wèi xū wèi。gù dào yǒu jūn zǐ xiǎo rén，ér dé yǒu xiōng yǒu jí。lǎo zi zhī xiǎo rén yì，fēi huǐ zhī yě，qí jiàn zhě xiǎo yě。zuò jǐng ér guān tiān，yuē tiān xiǎo zhě，fēi tiān xiǎo yě。bǐ yǐ xù xù wèi rén，jié jié wéi yì，qí xiǎo zhī yě zé yí。qí suǒ wèi dào，dào qí suǒ dào，fēi wú suǒ wèi dào yě。qí suǒ wèi dé，dé qí suǒ dé，fēi wú suǒ wèi dé yě。fán wú suǒ wèi dào dé yún zhě，hé rén yǔ yì yán zhī yě，tiān xià zhī gōng yán yě。lǎo zi zhī suǒ wèi dào dé yún zhě，qù rén yǔ yì yán zhī yě，yī rén zhī sī yán yě。

　　博爱之谓仁，行而宜之之谓义，由是而之焉之谓道，足乎己无待于外之谓德。仁与义为定名，道与德为虚位。故道有君子小人，而德有凶有吉。老子之小仁义，非毁之也，其见者小也。坐井而观天，曰天小者，非天小也。彼以煦煦为仁，孑孑为义，其小之也则宜。其所谓道，道其所道，非吾所谓道也。其所谓德，德其所德，非吾所谓德也。凡吾所谓道德云者，合仁与义言之也，天下之公言也。老子之所谓道德云者，去仁与义言之也，一人之私言也。

　　 zhōu dào shuāi，kǒng zǐ méi，huǒ yú qín，huáng lǎo yú hàn，fú yú jìnwèiliángsuí zhī jiān。qí yán dào dé rén yì zhě，bù rù yú yáng，zé guī yú mò bù rù yú lǎo，zé guī yú fú。rù yú bǐ，bì chū yú cǐ。rù zhě zhǔ zhī，chū zhě nú zhī rù zhě fù zhī，chū zhě wū zhī。yī!hòu zhī rén qí yù wén rén yì dào dé zhī shuō，shú cóng ér tīng zhī?lǎo zhě yuē:" kǒng zǐ，wú shī zhī dì zǐ yě。" fú zhě yuē:" kǒng zǐ，wú shī zhī dì zǐ yě。" wèi kǒng zǐ zhě，xí wén qí shuō，lè qí dàn ér zì xiǎo yě，yì yuē" wú shī yì cháng shī zhī" yún ěr。bù wéi jǔ zhī yú kǒu，ér yòu bǐ zhī yú qí shū。yī!hòu zhī rén suī yù wén rén yì dào dé zhī shuō，qí shú cóng ér qiú zhī?

　　周道衰，孔子没，火于秦，黄老于汉，佛于晋、魏、梁、隋之间。其言道德仁义者，不入于杨，则归于墨；不入于老，则归于佛。入于彼，必出于此。入者主之，出者奴之；入者附之，出者污之。噫！后之人其欲闻仁义道德之说，孰从而听之？老者曰：“孔子，吾师之弟子也。”佛者曰：“孔子，吾师之弟子也。”为孔子者，习闻其说，乐其诞而自小也，亦曰“吾师亦尝师之”云尔。不惟举之于口，而又笔之于其书。噫！后之人虽欲闻仁义道德之说，其孰从而求之？

　　 shén yǐ，rén zhī hǎo guài yě，bù qiú qí duān，bù xùn qí mò，wéi guài zhī yù wén。gǔ zhī wèi mín zhě sì，jīn zhī wèi mín zhě liù。gǔ zhī jiào zhě chù qí yī，jīn zhī jiào zhě chù qí sān。nóng zhī jiā yī，ér shí sù zhī jiā liù。gōng zhī jiā yī，ér yòng qì zhī jiā liù。jiǎ zhī jiā yī，ér zī yān zhī jiā liù。nài zhī hé mín bù qióng qiě dào yě?

　　甚矣，人之好怪也，不求其端，不讯其末，惟怪之欲闻。古之为民者四，今之为民者六。古之教者处其一，今之教者处其三。农之家一，而食粟之家六。工之家一，而用器之家六。贾之家一，而资焉之家六。奈之何民不穷且盗也？

　　 gǔ zhī shí，rén zhī hài duō yǐ。yǒu shèng rén zhě lì，rán hòu jiào zhī yǐ xiāng shēng xiàng yǎng zhī dào。wèi zhī jūn，wèi zhī shī。qū qí chóng shé qín shòu，ér chù zhī zhōng tǔ。hán rán hòu wèi zhī yī，jī rán hòu wèi zhī shí。mù chù ér diān，tǔ chù ér bìng yě，rán hòu wèi zhī gōng shì。wèi zhī gōng yǐ shàn qí qì yòng，wèi zhī jiǎ yǐ tōng qí yǒu wú，wèi zhī yī yào yǐ jì qí yāo sǐ，wèi zhī zàng mái jì sì yǐ zhǎng qí ēn ài，wèi zhī lǐ yǐ cì qí xiān hòu，wèi zhī lè yǐ xuān qí yān yù，wèi zhī zhèng yǐ lǜ qí dài juàn，wèi zhī xíng yǐ chú qí qiáng gěng。xiāng qī yě，wèi zhī fúxǐdòu húquán héng yǐ xìn zhī。xiāng duó yě，wèi zhī chéng guō jiǎ bīng yǐ shǒu zhī。hài zhì ér wèi zhī bèi，huàn shēng ér wèi zhī fáng。jīn qí yán yuē:" shèng rén bù sǐ，dà dào bù zhǐ。pōu dòu zhé héng，ér mín bù zhēng。" wū hū!qí yì bù sī ér yǐ yǐ。rú gǔ zhī wú shèng rén，rén zhī lèi miè jiǔ yǐ。hé yě?wú yǔ máo lín jiè yǐ jū hán rè yě，wú zhuǎ yá yǐ zhēng shí yě。

　　古之时，人之害多矣。有圣人者立，然后教之以相生相养之道。为之君，为之师。驱其虫蛇禽兽，而处之中土。寒然后为之衣，饥然后为之食。木处而颠，土处而病也，然后为之宫室。为之工以赡其器用，为之贾以通其有无，为之医药以济其夭死，为之葬埋祭祀以长其恩爱，为之礼以次其先后，为之乐以宣其湮郁，为之政以率其怠倦，为之刑以锄其强梗。相欺也，为之符、玺、斗斛、权衡以信之。相夺也，为之城郭甲兵以守之。害至而为之备，患生而为之防。今其言曰：“圣人不死，大盗不止。剖斗折衡，而民不争。”呜呼！其亦不思而已矣。如古之无圣人，人之类灭久矣。何也？无羽毛鳞介以居寒热也，无爪牙以争食也。

　　 shì gù jūn zhě，chū lìng zhě yě chén zhě，xíng jūn zhī lìng ér zhì zhī mín zhě yě mín zhě，chū sù mǐ má sī，zuò qì mǐn，tōng huò cái，yǐ shì qí shàng zhě yě。jūn bù chū lìng，zé shī qí suǒ yǐ wéi jūn chén bù xíng jūn zhī lìng ér zhì zhī mín，zé shī qí suǒ yǐ wéi chén mín bù chū sù mǐ má sī，zuò qì mǐn，tōng huò cái，yǐ shì qí shàng，zé zhū。jīn qí fǎ yuē，bì qì ér jūn chén，qù ér fù zǐ，jìn ér xiāng shēng xiàng yǎng zhī dào，yǐ qiú qí suǒ wèi qīng jìng jì miè zhě。wū hū!qí yì xìng ér chū yú sān dài zhī hòu，bú jiàn chù yú yǔtāngwénwǔzhōu gōngkǒng zǐ yě。qí yì bù xìng ér bù chū yú sān dài zhī qián，bú jiàn zhèng yú yǔtāngwénwǔzhōu gōngkǒng zǐ yě。

　　是故君者，出令者也；臣者，行君之令而致之民者也；民者，出粟米麻丝，作器皿，通货财，以事其上者也。君不出令，则失其所以为君；臣不行君之令而致之民，则失其所以为臣；民不出粟米麻丝，作器皿，通货财，以事其上，则诛。今其法曰，必弃而君臣，去而父子，禁而相生相养之道，以求其所谓清净寂灭者。呜呼！其亦幸而出于三代之后，不见黜于禹、汤、文、武、周公、孔子也。其亦不幸而不出于三代之前，不见正于禹、汤、文、武、周公、孔子也。

　　 dì zhī yǔ wáng，qí hào suī shū，qí suǒ yǐ wéi shèng yī yě。xià gé ér dōng qiú，kě yǐn ér jī shí，qí shì suī shū，qí suǒ yǐ wéi zhì yī yě。jīn qí yán yuē:" hé bù wéi tài gǔ zhī wú shì"?" shì yì zé dōng zhī qiú zhě yuē:" hé bù wéi gé zhī zhī yì yě?" zé jī zhī shí zhě yuē:" hé bù wéi yǐn zhī zhī yì yě?" chuán yuē:" gǔ zhī yù míng míng dé yú tiān xià zhě，xiān zhì qí guó yù zhì qí guó zhě，xiān qí qí jiā yù qí qí jiā zhě，xiān xiū qí shēn yù xiū qí shēn zhě，xiān zhèng qí xīn yù zhèng qí xīn zhě，xiān chéng qí yì。" rán zé gǔ zhī suǒ wèi zhèng xīn ér chéng yì zhě，jiāng yǐ yǒu wéi yě。jīn yě yù zhì qí xīn ér wài tiān xià guó jiā，miè qí tiān cháng，zi yān ér bù fù qí fù，chén yān ér bù jūn qí jūn，mín yān ér bù shì qí shì。kǒng zǐ zhī zuò chūn qiū yě，zhū hóu yòng yí lǐ zé yí zhī，jìn yú zhōng guó zé zhōng guó zhī。jīng yuē:" yí dí zhī yǒu jūn，bù rú zhū xià zhī wáng。" shī yuē: róng dí shì yīng，jīng shū shì chéng" jīn yě jǔ yí dí zhī fǎ，ér jiā zhī xiān wáng zhī jiào zhī shàng，jǐ hé qí bù xū ér wèi yí yě?

　　帝之与王，其号虽殊，其所以为圣一也。夏葛而冬裘，渴饮而饥食，其事虽殊，其所以为智一也。今其言曰：“曷不为太古之无事”？”是亦责冬之裘者曰：“曷不为葛之之易也？”责饥之食者曰：“曷不为饮之之易也？”传曰：“古之欲明明德于天下者，先治其国；欲治其国者，先齐其家；欲齐其家者，先修其身；欲修其身者，先正其心；欲正其心者，先诚其意。”然则古之所谓正心而诚意者，将以有为也。今也欲治其心而外天下国家，灭其天常，子焉而不父其父，臣焉而不君其君，民焉而不事其事。孔子之作《春秋》也，诸侯用夷礼则夷之，进于中国则中国之。经曰：“夷狄之有君，不如诸夏之亡。”《诗》曰：戎狄是膺，荆舒是惩”今也举夷狄之法，而加之先王之教之上，几何其不胥而为夷也？

　　 fū suǒ wèi xiān wáng zhī jiào zhě，hé yě?bó ài zhī wèi rén，xíng ér yí zhī zhī wèi yì。yóu shì ér zhī yān zhī wèi dào。zú hū jǐ wú dài yú wài zhī wèi dé。qí wén: shīshūyìchūn qiū qí fǎ: lǐlèxíngzhèng qí mín: shìnónggōngjiǎ qí wèi: jūn chénfù zǐshī yǒubīn zhǔkūn dìfū fù qí fú: másī qí jū: gōngshì qí shí: sù mǐguǒ shūyú ròu。qí wèi dào yì míng，ér qí wèi jiào yì xíng yě。shì gù yǐ zhī wèi jǐ，zé shùn ér xiáng yǐ zhī wéi rén，zé ài ér gōng yǐ zhī wèi xīn，zé hé ér píng yǐ zhī wèi tiān xià guó jiā，wú suǒ chǔ ér bù dàng。shì gù shēng zé dé qí qíng，sǐ zé jǐn qí cháng。xiào yān ér tiān shén jiǎ，miào yān ér rén guǐ xiǎng。yuē:" sī dào yě，hé dào yě?" yuē:" sī wú suǒ wèi dào yě，fēi xiàng suǒ wèi lǎo yǔ fú zhī dào yě。yáo yǐ shì chuán zhī shùn，shùn yǐ shì chuán zhī yǔ，yǔ yǐ shì chuán zhī tāng，tāng yǐ shì chuán zhī wénwǔzhōu gōng，wénwǔzhōu gōng chuán zhī kǒng zǐ，kǒng zǐ chuán zhī mèng kē，kē zhī sǐ，bù dé qí chuán yān。xún yǔ yáng yě，zé yān ér bù jīng，yǔ yān ér bù xiáng。yóu zhōu gōng ér shàng，shàng ér wèi jūn，gù qí shì xíng。yóu zhōu gōng ér xià，xià ér wèi chén，gù qí shuō zhǎng。rán zé rú zhī hé ér kě yě?yuē:" bù sāi bù liú，bù zhǐ bù xíng。rén qí rén，huǒ qí shū，lú qí jū。míng xiān wáng zhī dào yǐ dào zhī，guān guǎ gū dú fèi jí zhě yǒu yǎng yě。qí yì shù hū qí kě yě!

　　夫所谓先王之教者，何也？博爱之谓仁，行而宜之之谓义。由是而之焉之谓道。足乎己无待于外之谓德。其文：《诗》、《书》、《易》、《春秋》；其法：礼、乐、刑、政；其民：士、农、工、贾；其位：君臣、父子、师友、宾主、昆弟、夫妇；其服：麻、丝；其居：宫、室；其食：粟米、果蔬、鱼肉。其为道易明，而其为教易行也。是故以之为己，则顺而祥；以之为人，则爱而公；以之为心，则和而平；以之为天下国家，无所处而不当。是故生则得其情，死则尽其常。效焉而天神假，庙焉而人鬼飨。曰：“斯道也，何道也？”曰：“斯吾所谓道也，非向所谓老与佛之道也。尧以是传之舜，舜以是传之禹，禹以是传之汤，汤以是传之文、武、周公，文、武、周公传之孔子，孔子传之孟轲，轲之死，不得其传焉。荀与扬也，择焉而不精，语焉而不详。由周公而上，上而为君，故其事行。由周公而下，下而为臣，故其说长。然则如之何而可也？曰：“不塞不流，不止不行。人其人，火其书，庐其居。明先王之道以道之，鳏寡孤独废疾者有养也。其亦庶乎其可也！