过秦论

拼音版、注音及读音

shàng piān

上篇
　　 qín xiào gōng jù xiáo hán zhī gù，yōng yōng zhōu zhī dì，jūn chén gù shǒu yǐ kuī zhōu shì，yǒu xí juǎn tiān xià，bāo jǔ yǔ nèi，náng kuò sì hǎi zhī yì，bìng tūn bā huāng zhī xīn。dàng shì shí yě，shāng jūn zuǒ zhī，nèi lì fǎ dù，wù gēng zhī，xiū shǒu zhàn zhī jù wài lián héng ér dòu zhū hóu。yú shì qín rén gǒng shǒu ér qǔ xī hé zhī wài。
　　秦孝公据崤函之固，拥雍州之地，君臣固守以窥周室，有席卷天下，包举宇内，囊括四海之意，并吞八荒之心。当是时也，商君佐之，内立法度，务耕织，修守战之具；外连衡而斗诸侯。于是秦人拱手而取西河之外。
　　 xiào gōng jì méi，huì wénwǔzhāo xiāng méng gù yè，yīn yí cè，nán qǔ hàn zhōng，xī jǔ bāshǔ，dōng gē gāo yú zhī dì，běi shōu yào hài zhī jùn。zhū hóu kǒng jù，huì méng ér móu ruò qín，bù ài zhēn qì zhòng bǎo féi ráo zhī dì，yǐ zhì tiān xià zhī shì，hé cóng dì jiāo，xiāng yǔ wéi yī。dāng cǐ zhī shí，qí yǒu mèng cháng，zhào yǒu píng yuán，chǔ yǒu chūn shēn，wèi yǒu xìn líng。cǐ sì jūn zhě，jiē míng zhì ér zhōng xìn，kuān hòu ér ài rén，zūn xián ér zhòng shì，yuē cóng lí héng，jiān hánwèiyànchǔqízhàosòngwèizhōng shān zhī zhòng。yú shì liù guó zhī shì，yǒu níng yuèxú shàngsū qíndù hè zhī shǔ wèi zhī móu，qí míngzhōu zuìchén zhěnzhào huálóu huǎndí jǐngsū lìlè yì zhī tú tōng qí yì，wú qǐsūn bìndài tuóní liángwáng liàotián jìlián pōzhào shē zhī lún zhì qí bīng。cháng yǐ shí bèi zhī dì，bǎi wàn zhī zhòng，kòu guān ér gōng qín。qín rén kāi guān yán dí，jiǔ guó zhī shī，qūn xún ér bù gǎn jìn。qín wú wáng shǐ yí zú zhī fèi，ér tiān xià zhū hóu yǐ kùn yǐ。yú shì cóng sàn yuē bài，zhēng gē dì ér lù qín。qín yǒu yú lì ér zhì qí bì，zhuī wáng zhú běi，fú shī bǎi wàn，liú xiě piāo lǔ。yīn lì chéng biàn，zǎi gē tiān xià，fēn liè shān hé。qiáng guó qǐng fú，ruò guó rù cháo。yán jí xiào wén wángzhuāng xiāng wáng，xiǎng guó zhī rì qiǎn，guó jiā wú shì。
　　孝公既没，惠文、武、昭襄蒙故业，因遗策，南取汉中，西举巴、蜀，东割膏腴之地，北收要害之郡。诸侯恐惧，会盟而谋弱秦，不爱珍器重宝肥饶之地，以致天下之士，合从缔交，相与为一。当此之时，齐有孟尝，赵有平原，楚有春申，魏有信陵。此四君者，皆明智而忠信，宽厚而爱人，尊贤而重士，约从离衡，兼韩、魏、燕、楚、齐、赵、宋、卫、中山之众。于是六国之士，有宁越、徐尚、苏秦、杜赫之属为之谋，齐明、周最、陈轸、召滑、楼缓、翟景、苏厉、乐毅之徒通其意，吴起、孙膑、带佗、倪良、王廖、田忌、廉颇、赵奢之伦制其兵。尝以十倍之地，百万之众，叩关而攻秦。秦人开关延敌，九国之师，逡巡而不敢进。秦无亡矢遗镞之费，而天下诸侯已困矣。于是从散约败，争割地而赂秦。秦有余力而制其弊，追亡逐北，伏尸百万，流血漂橹。因利乘便，宰割天下，分裂山河。强国请服，弱国入朝。延及孝文王、庄襄王，享国之日浅，国家无事。
　　 jí zhì shǐ huáng，fèn liù shì zhī yú liè，zhèn cháng cè ér yù yǔ nèi，tūn èr zhōu ér wáng zhū hóu，lǚ zhì zūn ér zhì liù hé，zhí qiāo pū ér biān chī tiān xià，wēi zhèn sì hǎi。nán qǔ bǎi yuè zhī dì，yǐ wéi guì línxiàng jùn bǎi yuè zhī jūn，fǔ shǒu xì jǐng，wěi mìng xià lì。nǎi shǐ méng tián běi zhù cháng chéng ér shǒu fān lí，què xiōng nú qī bǎi yú lǐ。hú rén bù gǎn nán xià ér mù mǎ，shì bù gǎn wān gōng ér bào yuàn。yú shì fèi xiān wáng zhī dào，fén bǎi jiā zhī yán，yǐ yú qián shǒu huī míng chéng，shā háo jié，shōu tiān xià zhī bīng，jù zhī xián yáng，xiāo fēng dí，zhù yǐ wéi jīn rén shí èr，yǐ ruò tiān xià zhī mín。rán hòu jiàn huá wéi chéng，yīn hé wèi chí，jù yì zhàng zhī chéng，lín bù cè zhī yuān，yǐ wéi gù。liáng jiàng jìn nǔ shǒu yào hài zhī chù，xìn chén jīng zú chén lì bīng ér shuí hé。tiān xià yǐ dìng，shǐ huáng zhī xīn，zì yǐ wéi guān zhōng zhī gù，jīn chéng qiān lǐ，zǐ sūn dì wáng wàn shì zhī yè yě。
　　及至始皇，奋六世之余烈，振长策而御宇内，吞二周而亡诸侯，履至尊而制六合，执敲扑而鞭笞天下，威振四海。南取百越之地，以为桂林、象郡；百越之君，俯首系颈，委命下吏。乃使蒙恬北筑长城而守藩篱，却匈奴七百余里。胡人不敢南下而牧马，士不敢弯弓而报怨。于是废先王之道，焚百家之言，以愚黔首；隳名城，杀豪杰，收天下之兵，聚之咸阳，销锋镝，铸以为金人十二，以弱天下之民。然后践华为城，因河为池，据亿丈之城，临不测之渊，以为固。良将劲弩守要害之处，信臣精卒陈利兵而谁何。天下已定，始皇之心，自以为关中之固，金城千里，子孙帝王万世之业也。
　　 shǐ huáng jì méi，yú wēi zhèn yú shū sú。rán chén shè wèng yǒu shéng shū zhī zǐ，máng lì zhī rén，ér qiān xǐ zhī tú yě cái néng bù jí zhōng rén，fēi yǒu zhòng nímò dí zhī xián，táo zhūyī dùn zhī fù niè zú háng wǔ zhī jiān，ér jué qǐ qiān mò zhī zhōng，lǜ pí bì zhī zú，jiāng shù bǎi zhī zhòng，zhuǎn ér gōng qín，zhǎn mù wèi bīng，jiē gān wèi qí，tiān xià yún jí xiǎng yìng，yíng liáng ér jǐng cóng。shān dōng háo jùn suì bìng qǐ ér wáng qín zú yǐ。
　　始皇既没，余威震于殊俗。然陈涉瓮牖绳枢之子，氓隶之人，而迁徙之徒也；才能不及中人，非有仲尼、墨翟之贤，陶朱、猗顿之富；蹑足行伍之间，而倔起阡陌之中，率疲弊之卒，将数百之众，转而攻秦，斩木为兵，揭竿为旗，天下云集响应，赢粮而景从。山东豪俊遂并起而亡秦族矣。
　　 qiě fú tiān xià fēi xiǎo ruò yě，yōng zhōu zhī dì，xiáo hán zhī gù，zì ruò yě。chén shè zhī wèi，fēi zūn yú qíchǔyànzhàohánwèisòngwèizhōng shān zhī jūn yě chú yōu jí jīn，fēi xiān yú gōu jǐ zhǎng shā yě zhé shù zhī zhòng，fēi kàng yú jiǔ guó zhī shī yě shēn móu yuǎn lǜ，xíng jūn yòng bīng zhī dào，fēi jí xiàng shí zhī shì yě。rán ér chéng bài yì biàn，gōng yè xiāng fǎn，hé yě? shì shǐ shān dōng zhī guó yǔ chén shè dù cháng xié dà，bǐ quán liàng lì，zé bù kě tóng nián ér yǔ yǐ。rán qín yǐ qū qū zhī dì，zhì wàn shèng zhī shì，xù bā zhōu ér cháo tóng liè，bǎi yǒu yú nián yǐ rán hòu yǐ liù hé wéi jiā，xiáo hán wèi gōng yī fū zuò nán ér qī miào huī，shēn sǐ rén shǒu，wèi tiān xià xiào zhě，hé yě?rén yì bù shī ér gōng shǒu zhī shì yì yě。

zhōng piān

中篇
　　 qín miè zhōu sì，bìng hǎi nèi，jiān zhū hóu，nán miàn chēng dì，yǐ yǎng sì hǎi。tiān xià zhī shì，fěi rán xiàng fēng。ruò shì，hé yě?yuē: jìn gǔ zhī wú wáng zhě jiǔ yǐ。zhōu shì bēi wēi，wǔ bà jì miè，lìng bù xíng yú tiān xià。shì yǐ zhū hóu lì zhèng，qiáng líng ruò，zhòng bào guǎ，bīng gé bù xiū，shì mín bà bì。jīn qín nán miàn ér wáng tiān xià，shì shàng yǒu tiān zǐ yě。jì yuán yuán zhī mín jì dé ān qí xìng mìng，mò bù xū xīn ér yǎng shàng。dāng cǐ zhī shí，zhuān wēi dìng gōng，ān wēi zhī běn，zài yú cǐ yǐ。
　　秦灭周祀，并海内，兼诸侯，南面称帝，以养四海。天下之士，斐然向风。若是，何也？曰：近古之无王者久矣。周室卑微，五霸既灭，令不行于天下。是以诸侯力政，强凌弱，众暴寡，兵革不休，士民罢弊。今秦南面而王天下，是上有天子也。既元元之民冀得安其性命，莫不虚心而仰上。当此之时，专威定功，安危之本，在于此矣。
　　 qín wáng huái tān bǐ zhī xīn，xíng zì fèn zhī zhì，bù xìn gōng chén，bù qīn shì mín，fèi wáng dào ér lì sī ài，fén wén shū ér kù xíng fǎ，xiān zhà lì ér hòu rén yì，yǐ bào nüè wèi tiān xià shǐ。fū jiān bìng zhě gāo zhà lì，ān wēi zhě guì shùn quán，cǐ yán qǔ yǔ shǒu bù tóng shù yě。qín lí zhàn guó ér wáng tiān xià，qí dào bù yì，qí zhèng bù gǎi，shì qí suǒ yǐ qǔ zhī shǒu zhī zhě wú yì yě。gū dú ér yǒu zhī，gù qí wáng kě lì ér dài yě。jiè shǐ qín wáng lùn shàng shì zhī shì，bìng yīnzhōu zhī jī，yǐ zhì yù qí zhèng，hòu suī yǒu yín jiāo zhī zhǔ，yóu wèi yǒu qīng wēi zhī huàn yě。gù sān wáng zhī jiàn tiān xià，míng hào xiǎn měi，gōng yè cháng jiǔ。
　　秦王怀贪鄙之心，行自奋之智，不信功臣，不亲士民，废王道而立私爱，焚文书而酷刑法，先诈力而后仁义，以暴虐为天下始。夫兼并者高诈力，安危者贵顺权，此言取与守不同术也。秦离战国而王天下，其道不易，其政不改，是其所以取之守之者无异也。孤独而有之，故其亡可立而待也。借使秦王论上世之事，并殷、周之迹，以制御其政，后虽有淫骄之主，犹未有倾危之患也。故三王之建天下，名号显美，功业长久。
　　 jīn qín èr shì lì，tiān xià mò bù yǐn lǐng ér guān qí zhèng。fū hán zhě lì shù hè，ér jī zhě gān zāo kāng。tiān xià xiāo xiāo，xīn zhǔ zhī zī yě。cǐ yán láo mín zhī yì wèi rén yě。xiàng shǐ èr shì yǒu yōng zhǔ zhī xíng ér rèn zhōng xián，chén zhǔ yī xīn ér yōu hǎi nèi zhī huàn，gǎo sù ér zhèng xiān dì zhī guò liè dì fēn mín yǐ fēng gōng chén zhī hòu，jiàn guó lì jūn yǐ lǐ tiān xià xū líng yǔ ér miǎn xíng lù，qù shōu nú wū huì zhī zuì，shǐ gè fǎn qí xiāng lǐ fā cāng lǐn，sàn cái bì，yǐ zhèn gū dú qióng kùn zhī shì qīng fù shǎo shì，yǐ zuǒ bǎi xìng zhī jí yuē fǎ shěng xíng，yǐ chí qí hòu，shǐ tiān xià zhī rén jiē dé zì xīn，gèng jié xiū xíng，gè shèn qí shēn sāi wàn mín zhī wàng，ér yǐ shèng dé yǔ tiān xià，tiān xià xī yǐ。jí sì hǎi zhī nèi jiē huān rán gè zì ān lè qí chù，wéi kǒng yǒu biàn。suī yǒu jiǎo hài zhī mín，wú lí shàng zhī xīn，zé bù guǐ zhī chén wú yǐ shì qí zhì，ér bào luàn zhī jiān mǐ yǐ。
　　今秦二世立，天下莫不引领而观其政。夫寒者利裋褐，而饥者甘糟糠。天下嚣嚣，新主之资也。此言劳民之易为仁也。向使二世有庸主之行而任忠贤，臣主一心而忧海内之患，缟素而正先帝之过；裂地分民以封功臣之后，建国立君以礼天下；虚囹圄而免刑戮，去收孥污秽之罪，使各反其乡里；发仓廪，散财币，以振孤独穷困之士；轻赋少事，以佐百姓之急；约法省刑，以持其后，使天下之人皆得自新，更节修行，各慎其身；塞万民之望，而以盛德与天下，天下息矣。即四海之内皆欢然各自安乐其处，惟恐有变。虽有狡害之民，无离上之心，则不轨之臣无以饰其智，而暴乱之奸弭矣。
　　 èr shì bù xíng cǐ shù，ér zhòng yǐ wú dào: huài zōng miào yǔ mín，gēng shǐ zuò ē páng zhī gōng fán xíng yán zhū，lì zhì kè shēn shǎng fá bù dàng，fù liǎn wú dù。tiān xià duō shì，lì bù néng jì bǎi xìng kùn qióng，ér zhǔ bù shōu xù。rán hòu jiān wěi bìng qǐ，ér shàng xià xiāng dùn méng zuì zhě zhòng，xíng lù xiāng wàng yú dào，ér tiān xià kǔ zhī。zì qún qīng yǐ xià zhì yú zhòng shù，rén huái zì wēi zhī xīn，qīn chù qióng kǔ zhī shí，xián bù ān qí wèi，gù yì dòng yě。shì yǐ chén shè bù yòng tāngwǔ zhī xián，bù jiè gōng hóu zhī zūn，fèn bì yú dà zé，ér tiān xià xiǎng yìng zhě，qí mín wēi yě。
　　二世不行此术，而重以无道：坏宗庙与民，更始作阿房之宫；繁刑严诛，吏治刻深；赏罚不当，赋敛无度。天下多事，吏不能纪；百姓困穷，而主不收恤。然后奸伪并起，而上下相遁；蒙罪者众，刑戮相望于道，而天下苦之。自群卿以下至于众庶，人怀自危之心，亲处穷苦之实，咸不安其位，故易动也。是以陈涉不用汤、武之贤，不借公侯之尊，奋臂于大泽，而天下响应者，其民危也。
　　 gù xiān wáng zhě，jiàn zhōng shǐ bù biàn，zhī cún wáng zhī yóu。shì yǐ mù mín zhī dào，wù zài ān zhī ér yǐ yǐ。xià suī yǒu nì xíng zhī chén，bì wú xiǎng yìng zhī zhù。gù yuē:" ān mín kě yǔ wèi yì，ér wēi mín yì yǔ wèi fēi"，cǐ zhī wèi yě。guì wèi tiān zǐ，fù yǒu sì hǎi，shēn zài yú lù zhě，zhèng zhī fēi yě。shì èr shì zhī guò yě。

xià piān

下篇
　　 qín jiān zhū hóu shān dōng sān shí yú jùn，xiū jīn guān，jù xiǎn sāi，shàn jiǎ bīng ér shǒu zhī。rán chén shè lǜ sǎn luàn zhī zhòng shù bǎi，fèn bì dà hū，bù yòng gōng jǐ zhī bīng，chú yōu bái tǐng，wàng wū ér shí，héng xíng tiān xià。qín rén zǔ xiǎn bù shǒu，guān liáng bù bì，cháng jǐ bù cì，qiáng nǔ bù shè。chǔ shī shēn rù，zhàn yú hóng mén，céng wú fān lí zhī nán。yú shì shān dōng zhū hóu bìng qǐ，háo jùn xiāng lì。qín shǐ zhāng hán jiāng ér dōng zhēng，zhāng hán yīn qí sān jūn zhī zhòng，yào shì yú wài，yǐ móu qí shàng。qún chén zhī bù xiāng xìn，kě jiàn yú cǐ yǐ。zǐ yīng lì，suì bù wù。jiè shǐ zǐ yīng yǒu yōng zhǔ zhī cái ér jǐn dé zhòng zuǒ，shān dōng suī luàn，sān qín zhī dì kě quán ér yǒu，zōng miào zhī sì yí wèi jué yě。
　　秦兼诸侯山东三十余郡，脩津关，据险塞，缮甲兵而守之。然陈涉率散乱之众数百，奋臂大呼，不用弓戟之兵，鉏耰白梃，望屋而食，横行天下。秦人阻险不守，关梁不闭，长戟不刺，强弩不射。楚师深入，战于鸿门，曾无藩篱之难。于是山东诸侯并起，豪俊相立。秦使章邯将而东征，章邯因其三军之众，要市于外，以谋其上。群臣之不相信，可见于此矣。子婴立，遂不悟。借使子婴有庸主之材而仅得中佐，山东虽乱，三秦之地可全而有，宗庙之祀宜未绝也。
　　 qín dì pī shān dài hé yǐ wéi gù，sì sāi zhī guó yě。zì móu gōng yǐ lái zhì yú qín wáng èr shí yú jūn，cháng wèi zhū hóu xióng。cǐ qǐ shì xián zāi?qí shì jū rán yě。qiě tiān xià cháng tóng xīn bìng lì gōng qín yǐ，rán kùn yú xiǎn zǔ ér bù néng jìn zhě，qǐ yǒng lì zhì huì bù zú zāi?xíng bù lìshì bù biàn yě。qín suī xiǎo yì，fá bìng dài chéng，dé è sāi ér shǒu zhī。zhū hóu qǐ yú pǐ fū，yǐ lì huì，fēi yǒu sù wáng zhī xíng yě。qí jiāo wèi qīn，qí mín wèi fù，míng yuē wáng qín，qí shí lì zhī yě。bǐ jiàn qín zǔ zhī nán fàn，bì tuì shī。àn tǔ xī mín yǐ dài qí bì，shōu ruò fú bà yǐ lìng dà guó zhī jūn，bù huàn bù dé yì yú hǎi nèi。guì wèi tiān zǐ，fù yǒu sì hǎi，ér shēn wéi qín zhě，jiù bài fēi yě。
　　秦地被山带河以为固，四塞之国也。自缪公以来至于秦王二十余君，常为诸侯雄。此岂世贤哉？其势居然也。且天下尝同心并力攻秦矣，然困于险阻而不能进者，岂勇力智慧不足哉？形不利、势不便也。秦虽小邑，伐并大城，得阨塞而守之。诸侯起于匹夫，以利会，非有素王之行也。其交未亲，其民未附，名曰亡秦，其实利之也。彼见秦阻之难犯，必退师。案土息民以待其弊，收弱扶罢以令大国之君，不患不得意于海内。贵为天子，富有四海，而身为禽者，救败非也。
　　 qín wáng zú jǐ ér bù wèn，suì guò ér bù biàn。èr shì shòu zhī，yīn ér bù gǎi，bào nüè yǐ zhòng huò。zǐ yīng gū lì wú qīn，wēi ruò wú fǔ。sān zhǔ zhī huò，zhōng shēn bù wù，wáng bù yì yí hū?dāng cǐ shí yě，yě fēi wú shēn móu yuǎn lǜ zhī huà zhī shì yě，rán suǒ yǐ bù gǎn jìn zhōng zhǐ guò zhě，qín sú duō jì huì zhī jìn yě，zhōng yán wèi zú yú kǒu ér shēn mí méi yǐ。gù shǐ tiān xià zhī shì qīng ěr ér tīng，chóng zú ér lì，hé kǒu ér bù yán。shì yǐ sān zhǔ shī dào，ér zhōng chén bù jiàn，zhì shì bù móu yě。tiān xià yǐ luàn，jiān bù shàng wén，qǐ bù bēi zāi!xiān wáng zhī yōng bì zhī shāng guó yě，gù zhì gōng qīngdài fūshì，yǐ shì fǎ shè xíng ér tiān xià zhì。qí qiáng yě，jìn bào zhū luàn ér tiān xià fú qí ruò yě，wáng bà zhēng ér zhū hóu cóng qí xuē yě，nèi shǒu wài fù ér shè jì cún。gù qín zhī shèng yě，fán fǎ yán xíng ér tiān xià zhèn jí qí shuāi yě，bǎi xìng yuàn ér hǎi nèi pàn yǐ。gù zhōu wáng xù dé qí dào，qiān yú zài bù jué qín běn mò bìng shī，gù bù néng zhǎng。yóu shì guān zhī，ān wēi zhī tǒng xiāng qù yuǎn yǐ。
　　秦王足己而不问，遂过而不变。二世受之，因而不改，暴虐以重祸。子婴孤立无亲，危弱无辅。三主之惑，终身不悟，亡不亦宜乎？当此时也，也非无深谋远虑知化之士也，然所以不敢尽忠指过者，秦俗多忌讳之禁也，——忠言未卒于口而身糜没矣。故使天下之士倾耳而听，重足而立，阖口而不言。是以三主失道，而忠臣不谏，智士不谋也。天下已乱，奸不上闻，岂不悲哉！先王知壅蔽之伤国也，故置公卿、大夫、士，以饰法设刑而天下治。其强也，禁暴诛乱而天下服；其弱也，王霸征而诸侯从；其削也，内守外附而社稷存。故秦之盛也，繁法严刑而天下震；及其衰也，百姓怨而海内叛矣。故周王序得其道，千余载不绝；秦本末并失，故不能长。由是观之，安危之统相去远矣。
　　 bǐ yàn yuē:" qián shì zhī bù wàng，hòu shì zhī shī yě。" shì yǐ jūn zǐ wèi guó，guān zhī shàng gǔ，yàn zhī dāng shì，cān zhī rén shì，chá shèng shuāi zhī lǐ，shěn quán shì zhī yí，qù jiù yǒu xù，biàn huà yīn shí，gù kuàng rì cháng jiǔ ér shè jì ān yǐ。
　　鄙谚曰：“前事之不忘，后事之师也。”是以君子为国，观之上古，验之当世，参之人事，察盛衰之理，审权势之宜，去就有序，变化因时，故旷日长久而社稷安矣。