少年中国说

拼音版、注音及读音

　　 rì běn rén zhī chēng wǒ zhōng guó yě，yī zé yuē lǎo dà dì guó，zài zé yuē lǎo dà dì guó。shì yǔ yě，gài xí yì ōu xī rén zhī yán yě。wū hū!wǒ zhōng guó qí guǒ lǎo dà yǐ hū?liáng qǐ chāo yuē: è!shì hé yán!shì hé yán!wú xīn mù zhōng yǒu yī shào nián zhōng guó zài!

　　日本人之称我中国也，一则曰老大帝国，再则曰老大帝国。是语也，盖袭译欧西人之言也。呜呼！我中国其果老大矣乎？梁启超曰：恶！是何言！是何言！吾心目中有一少年中国在！

　　 yù yán guó zhī lǎo shào，qǐng xiān yán rén zhī lǎo shào。lǎo nián rén cháng sī jì wǎng，shào nián rén cháng sī jiāng lái。wéi sī jì wǎng yě，gù shēng liú liàn xīn wéi sī jiāng lái yě，gù shēng xī wàng xīn。wéi liú liàn yě，gù bǎo shǒu wéi xī wàng yě，gù jìn qǔ。wéi bǎo shǒu yě，gù yǒng jiù wéi jìn qǔ yě，gù rì xīn。wéi sī jì wǎng yě，shì shì jiē qí suǒ yǐ jīng zhě，gù wéi zhī zhào lì wéi sī jiāng lái yě，shì shì jiē qí suǒ wèi jīng zhě，gù cháng gǎn pò gé。lǎo nián rén cháng duō yōu lǜ，shào nián rén cháng hǎo xíng lè。wéi duō yōu yě，gù huī xīn wéi xíng lè yě，gù shèng qì。wéi huī xīn yě，gù qiè nuò wéi shèng qì yě，gù háo zhuàng。wéi qiè nuò yě，gù gǒu qiě wéi háo zhuàng yě，gù mào xiǎn。wéi gǒu qiě yě，gù néng miè shì jiè wéi mào xiǎn yě，gù néng zào shì jiè。lǎo nián rén cháng yàn shì，shào nián rén cháng xǐ shì。wéi yàn shì yě，gù cháng jué yī qiè shì wú kě wèi zhě wéi hǎo shì yě，gù cháng jué yī qiè shì wú bù kě wèi zhě。lǎo nián rén rú xī zhào，shào nián rén rú zhāo yáng lǎo nián rén rú jí niú，shào nián rén rú rǔ hǔ。lǎo nián rén rú sēng，shào nián rén rú xiá。lǎo nián rén rú zì diǎn，shào nián rén rú xì wén。lǎo nián rén rú yā piàn yān，shào nián rén rú pō lán dì jiǔ。lǎo nián rén rú bié xíng xīng zhī yǔn shí，shào nián rén rú dà yáng hǎi zhī shān hú dǎo。lǎo nián rén rú āi jí shā mò zhī jīn zì tǎ，shào nián rén rú xī bǐ lì yà zhī tiě lù lǎo nián rén rú qiū hòu zhī liǔ，shào nián rén rú chūn qián zhī cǎo。lǎo nián rén rú sǐ hǎi zhī zhū wèi zé，shào nián rén rú cháng jiāng zhī chū fā yuán。cǐ lǎo nián yǔ shào nián xìng gé bù tóng zhī dà lüè yě。rèn gōng yuē: rén gù yǒu zhī，guó yì yí rán。

　　欲言国之老少，请先言人之老少。老年人常思既往，少年人常思将来。惟思既往也，故生留恋心；惟思将来也，故生希望心。惟留恋也，故保守；惟希望也，故进取。惟保守也，故永旧；惟进取也，故日新。惟思既往也，事事皆其所已经者，故惟知照例；惟思将来也，事事皆其所未经者，故常敢破格。老年人常多忧虑，少年人常好行乐。惟多忧也，故灰心；惟行乐也，故盛气。惟灰心也，故怯懦；惟盛气也，故豪壮。惟怯懦也，故苟且；惟豪壮也，故冒险。惟苟且也，故能灭世界；惟冒险也，故能造世界。老年人常厌事，少年人常喜事。惟厌事也，故常觉一切事无可为者；惟好事也，故常觉一切事无不可为者。老年人如夕照，少年人如朝阳；老年人如瘠牛，少年人如乳虎。老年人如僧，少年人如侠。老年人如字典，少年人如戏文。老年人如鸦片烟，少年人如泼兰地酒。老年人如别行星之陨石，少年人如大洋海之珊瑚岛。老年人如埃及沙漠之金字塔，少年人如西比利亚之铁路；老年人如秋后之柳，少年人如春前之草。老年人如死海之潴为泽，少年人如长江之初发源。此老年与少年性格不同之大略也。任公曰：人固有之，国亦宜然。

　　 liáng qǐ chāo yuē: shāng zāi，lǎo dà yě!xún yáng jiāng tóu pí pá fù，dāng míng yuè rào chuán，fēng yè sè sè，qīn hán yú tiě，shì mèng fēi mèng zhī shí，zhuī xiǎng luò yáng chén zhōng chūn huā qiū yuè zhī jiā qù。xī gōng nán nèi，bái fà gōng é，yī dēng rú suì，sān wǔ duì zuò，tán kāi yuántiān bǎo jiān yí shì，pǔ ní cháng yǔ yī qū。qīng mén zhòng guā rén，zuǒ duì rú rén，gù nòng rú zǐ，yì hóu mén sì hǎi zhū lǚ zá tà zhī shèng shì。ná pò lún zhī liú yú è miè，ā lá fēi zhī yōu yú xī lán，yǔ sān liǎng jiān shǒu lì，huò guò fǎng zhī hào shì zhě，dào dāng nián duǎn dāo pǐ mǎ chí chěng zhōng yuán，xí juǎn ōu zhōu，xuè zhàn hǎi lóu，yī shēng chì zhà，wàn guó zhèn kǒng zhī fēng gōng wěi liè，chū ér pāi àn，jì ér fǔ bì，zhōng ér lǎn jìng。wū hū，miàn cūn chǐ jǐn，bái fà yíng bǎ，tuí rán lǎo yǐ!ruò shì zhě，shě yōu yù zhī wài wú xīn shì，shě bēi cǎn zhī wài wú tiān dì，shě tuí táng zhī wài wú rì yuè，shě tàn xī zhī wài wú yīn shēng，shě dài sǐ zhī wài wú shì yè。měi rén háo jié qiě rán，ér kuàng xún cháng lù lù zhě yé?shēng píng qīn yǒu，jiē zài xū mù qǐ jū yǐn shí，dài mìng yú rén。jīn rì qiě guò，huáng zhī tā rì?jīn nián qiě guò，huáng xù míng nián?pǔ tiān xià huī xīn duǎn qì zhī shì，wèi yǒu shèn yú lǎo dà zhě。yú cǐ rén yě，ér yù wàng yǐ ná yún zhī shǒu duàn，huí tiān zhī shì gōng，xié shān chāo hǎi zhī yì qì，néng hū bù néng?

　　梁启超曰：伤哉，老大也！浔阳江头琵琶妇，当明月绕船，枫叶瑟瑟，衾寒于铁，似梦非梦之时，追想洛阳尘中春花秋月之佳趣。西宫南内，白发宫娥，一灯如穗，三五对坐，谈开元、天宝间遗事，谱《霓裳羽衣曲》。青门种瓜人，左对孺人，顾弄孺子，忆侯门似海珠履杂遝之盛事。拿破仑之流于厄蔑，阿剌飞之幽于锡兰，与三两监守吏，或过访之好事者，道当年短刀匹马驰骋中原，席卷欧洲，血战海楼，一声叱咤，万国震恐之丰功伟烈，初而拍案，继而抚髀，终而揽镜。呜呼，面皴齿尽，白发盈把，颓然老矣！若是者，舍幽郁之外无心事，舍悲惨之外无天地，舍颓唐之外无日月，舍叹息之外无音声，舍待死之外无事业。美人豪杰且然，而况寻常碌碌者耶？生平亲友，皆在墟墓；起居饮食，待命于人。今日且过，遑知他日？今年且过，遑恤明年？普天下灰心短气之事，未有甚于老大者。于此人也，而欲望以拏云之手段，回天之事功，挟山超海之意气，能乎不能？

　　 wū hū!wǒ zhōng guó qí guǒ lǎo dà yǐ hū?lì hū jīn rì yǐ zhǐ chóu xī，táng yú sān dài，ruò hé zhī zhì zhì qín huáng hàn wǔ，ruò hé zhī xióng jié hàn táng lái zhī wén xué，ruò hé zhī lóng shèng kāng qián jiān zhī wǔ gōng，ruò hé zhī xuǎn hè。lì shǐ jiā suǒ pū xù，cí zhāng jiā suǒ ōu gē，hé yī fēi wǒ guó mín shào nián shí dài liáng chén měi jǐngshǎng xīn lè shì zhī chén jī zāi!ér jīn tuí rán lǎo yǐ!zuó rì gē wǔ chéng，míng rì gē shí chéng，chǔ chù què shǔ jǐn，yè yè jī quǎn jīng。shí bā shěng zhī tǔ dì cái chǎn，yǐ wéi rén huái zhōng zhī ròu sì bǎi zhào zhī fù xiōng zǐ dì，yǐ wéi rén zhù jí zhī nú，qǐ suǒ wèi" lǎo dà jià zuò shāng rén fù" zhě yé?wū hū!píng jūn mò huà dāng nián shì，qiáo cuì sháo guāng bù rěn kàn!chǔ qiú xiāng duì，jí jí gù yǐng，rén mìng wēi qiǎn，zhāo bù lǜ xī。guó wèi dài sǐ zhī guó，yī guó zhī mín wèi dài sǐ zhī mín。wàn shì fù zhī nài hé，yī qiè píng rén zuō nòng，yì hé zú guài!

　　呜呼！我中国其果老大矣乎？立乎今日以指畴昔，唐虞三代，若何之郅治；秦皇汉武，若何之雄杰；汉唐来之文学，若何之隆盛；康乾间之武功，若何之烜赫。历史家所铺叙，词章家所讴歌，何一非我国民少年时代良辰美景、赏心乐事之陈迹哉！而今颓然老矣！昨日割五城，明日割十城，处处雀鼠尽，夜夜鸡犬惊。十八省之土地财产，已为人怀中之肉；四百兆之父兄子弟，已为人注籍之奴，岂所谓“老大嫁作商人妇”者耶？呜呼！凭君莫话当年事，憔悴韶光不忍看！楚囚相对，岌岌顾影，人命危浅，朝不虑夕。国为待死之国，一国之民为待死之民。万事付之奈何，一切凭人作弄，亦何足怪！

　　 rèn gōng yuē: wǒ zhōng guó qí guǒ lǎo dà yǐ hū?shì jīn rì quán dì qiú zhī yī dà wèn tí yě。rú qí lǎo dà yě，zé shì zhōng guó wèi guò qù zhī guó，jí dì qiú shàng xī běn yǒu cǐ guó，ér jīn jiàn sī miè，tā rì zhī mìng yùn dài jiāng jǐn yě。rú qí fēi lǎo dà yě，zé shì zhōng guó wèi wèi lái zhī guó，jí dì qiú shàng xī wèi xiàn cǐ guó，ér jīn jiàn fā dá，tā rì zhī qián chéng qiě fāng zhǎng yě。yù duàn jīn rì zhī zhōng guó wèi lǎo dà yé?wèi shào nián yé?zé bù kě bù xiān míng" guó" zì zhī yì yì。fū guó yě zhě，hé wù yě?yǒu tǔ dì，yǒu rén mín，yǐ jū yú qí tǔ dì zhī rén mín，ér zhì qí suǒ jū zhī tǔ dì zhī shì，zì zhì fǎ lǜ ér zì shǒu zhī yǒu zhǔ quán，yǒu fú cóng，rén rén jiē zhǔ quán zhě，rén rén jiē fú cóng zhě。fū rú shì，sī wèi zhī wán quán chéng lì zhī guó，dì qiú shàng zhī yǒu wán quán chéng lì zhī guó yě，zì bǎi nián yǐ lái yě。wán quán chéng lì zhě，zhuàng nián zhī shì yě。wèi néng wán quán chéng lì ér jiàn jìn yú wán quán chéng lì zhě，shào nián zhī shì yě。gù wú dé yī yán yǐ duàn zhī yuē: ōu zhōu liè bāng zài jīn rì wèi zhuàng nián guó，ér wǒ zhōng guó zài jīn rì wèi shào nián guó。

　　任公曰：我中国其果老大矣乎？是今日全地球之一大问题也。如其老大也，则是中国为过去之国，即地球上昔本有此国，而今渐澌灭，他日之命运殆将尽也。如其非老大也，则是中国为未来之国，即地球上昔未现此国，而今渐发达，他日之前程且方长也。欲断今日之中国为老大耶？为少年耶？则不可不先明“国”字之意义。夫国也者，何物也？有土地，有人民，以居于其土地之人民，而治其所居之土地之事，自制法律而自守之；有主权，有服从，人人皆主权者，人人皆服从者。夫如是，斯谓之完全成立之国，地球上之有完全成立之国也，自百年以来也。完全成立者，壮年之事也。未能完全成立而渐进于完全成立者，少年之事也。故吾得一言以断之曰：欧洲列邦在今日为壮年国，而我中国在今日为少年国。

　　 fū gǔ xī zhī zhōng guó zhě，suī yǒu guó zhī míng，ér wèi chéng guó zhī xíng yě。huò wèi jiā zú zhī guó，huò wèi qiú zhǎng zhī guó，huò wèi zhū hóu fēng jiàn zhī guó，huò wèi yī wáng zhuān zhì zhī guó。suī zhǒng lèi bù yī，yào zhī，qí yú guó jiā zhī tǐ zhì yě，yǒu qí yī bù ér quē qí yī bù。zhèng rú yīng ér zì pēi tāi yǐ qì chéng tóng，qí shēn tǐ zhī yī èr guān zhī，xiān háng zhǎng chéng，cǐ wài zé quán tǐ suī cū jù，rán wèi néng dé qí yòng yě。gù táng yú yǐ qián wèi pēi tāi shí dài，yīn zhōu zhī jì wèi rǔ bǔ shí dài，yóu kǒng zǐ ér lái zhì yú jīn wèi tóng zǐ shí dài。zhú jiàn fā dá，ér jīn nǎi shǐ jiāng rù chéng tóng yǐ shàng shào nián zhī jiè yān。qí cháng chéng suǒ yǐ ruò shì zhī chí zhě，zé lì dài zhī mín zéi yǒu zhì qí shēng jī zhě yě。pì yóu tóng nián duō bìng，zhuǎn lèi lǎo tài，huò qiě yí qí sǐ qī zhī jiāng zhì yān，ér bù zhī jiē yóu wèi wán chéng wèi chéng lì yě。fēi guò qù zhī wèi，ér wèi lái zhī wèi yě。

　　夫古昔之中国者，虽有国之名，而未成国之形也。或为家族之国，或为酋长之国，或为诸侯封建之国，或为一王专制之国。虽种类不一，要之，其于国家之体质也，有其一部而缺其一部。正如婴儿自胚胎以迄成童，其身体之一二官支，先行长成，此外则全体虽粗具，然未能得其用也。故唐虞以前为胚胎时代，殷周之际为乳哺时代，由孔子而来至于今为童子时代。逐渐发达，而今乃始将入成童以上少年之界焉。其长成所以若是之迟者，则历代之民贼有窒其生机者也。譬犹童年多病，转类老态，或且疑其死期之将至焉，而不知皆由未完成未成立也。非过去之谓，而未来之谓也。

　　 qiě wǒ zhōng guó chóu xī，qǐ cháng yǒu guó jiā zāi?bù guò yǒu zhāo tíng ěr!wǒ huáng dì zǐ sūn，jù zú ér jū，lì yú cǐ dì qiú zhī shàng zhě jì shù qiān nián，ér wèn qí guó zhī wèi hé míng，zé wú yǒu yě。fū suǒ wèi tángyúxiàshāngzhōuqínhànwèijìnsòngqíliángchénsuítángsòngyuánmíngqīng zhě，zé jiē cháo míng ěr。cháo yě zhě，yī jiā zhī sī chǎn yě。guó yě zhě，rén mín zhī gōng chǎn yě。cháo yǒu zhāo zhī lǎo shào，guó yǒu guó zhī lǎo shào。cháo yǔ guó jì yì wù，zé bù néng yǐ cháo zhī lǎo shào ér zhǐ wèi guó zhī lǎo shào míng yǐ。wénwǔchéngkāng，zhōu cháo zhī shào nián shí dài yě。yōulìhuánnǎn，zé qí lǎo nián shí dài yě。gāowénjǐngwǔ，hàn cháo zhī shào nián shí dài yě。yuánpínghuánlíng，zé qí lǎo nián shí dài yě。zì yú lì cháo，mò bù yǒu zhī。fán cǐ zhě wèi wèi yī zhāo tíng zhī lǎo yě zé kě，wèi wèi yī guó zhī lǎo yě zé bù kě。yī zhāo tíng zhī lǎo dàn sǐ，yóu yī rén zhī lǎo qiě sǐ yě，yú wú suǒ wèi zhōng guó zhě hé yǔ yān。rán zé，wú zhōng guó zhě，qián cǐ shàng wèi chū xiàn yú shì jiè，ér jīn nǎi shǐ méng yá yún ěr。tiān dì dà yǐ，qián tú liáo yǐ。měi zāi wǒ shào nián zhōng guó hū!

　　且我中国畴昔，岂尝有国家哉？不过有朝廷耳！我黄帝子孙，聚族而居，立于此地球之上者既数千年，而问其国之为何名，则无有也。夫所谓唐、虞、夏、商、周、秦、汉、魏、晋、宋、齐、梁、陈、隋、唐、宋、元、明、清者，则皆朝名耳。朝也者，一家之私产也。国也者，人民之公产也。朝有朝之老少，国有国之老少。朝与国既异物，则不能以朝之老少而指为国之老少明矣。文、武、成、康，周朝之少年时代也。幽、厉、桓、赧，则其老年时代也。高、文、景、武，汉朝之少年时代也。元、平、桓、灵，则其老年时代也。自余历朝，莫不有之。凡此者谓为一朝廷之老也则可，谓为一国之老也则不可。一朝廷之老旦死，犹一人之老且死也，于吾所谓中国者何与焉。然则，吾中国者，前此尚未出现于世界，而今乃始萌芽云尔。天地大矣，前途辽矣。美哉我少年中国乎！

　　 mǎ zhì ní zhě，yì dà lì sān jié zhī kuí yě。yǐ guó shì bèi zuì，táo cuàn yì bāng。nǎi chuàng lì yī huì，míng yuē" shào nián yì dà lì"。jǔ guó zhì shì，yún yǒng wù jí yǐ yīng zhī。zú nǎi guāng fù jiù wù，shǐ yì dà lì wèi ōu zhōu zhī yī xióng bāng。fū yì dà lì zhě，ōu zhōu zhī dì yī lǎo dà guó yě。zì luó mǎ wáng hòu，tǔ dì lì yú jiào huáng，zhèng quán guī yú ào guó，dài suǒ wèi lǎo ér bīn yú sǐ zhě yǐ。ér dé yī mǎ zhì ní，qiě néng jǔ quán guó ér shào nián zhī，kuàng wǒ zhōng guó zhī shí wèi shào nián shí dài zhě yé!táng táng sì bǎi yú zhōu zhī guó tǔ，lǐn lǐn sì bǎi yú zhào zhī guó mín，qǐ suì wú yī mǎ zhì ní qí rén zhě!

　　玛志尼者，意大利三杰之魁也。以国事被罪，逃窜异邦。乃创立一会，名曰“少年意大利”。举国志士，云涌雾集以应之。卒乃光复旧物，使意大利为欧洲之一雄邦。夫意大利者，欧洲之第一老大国也。自罗马亡后，土地隶于教皇，政权归于奥国，殆所谓老而濒于死者矣。而得一玛志尼，且能举全国而少年之，况我中国之实为少年时代者耶！堂堂四百余州之国土，凛凛四百余兆之国民，岂遂无一玛志尼其人者！

　　 gōng zì zhēn shì zhī jí yǒu shī yī zhāng，tí yuē néng lìng gōng shào nián xíng。wú cháng ài dú zhī，ér yǒu wèi hū qí yòng yì zhī suǒ cún。wǒ guó mín ér zì wèi qí guó zhī lǎo dà yě，sī guǒ lǎo dà yǐ wǒ guó mín ér zì zhī qí guó zhī shào nián yě，sī nǎi shào nián yǐ。xī yàn yǒu zhī yuē:" yǒu sān suì zhī wēng，yǒu bǎi suì zhī tóng。" rán zé，guó zhī lǎo shào，yòu wú dìng xíng，ér shí suí guó mín zhī xīn lì yǐ wéi xiāo zhǎng zhě yě。wú jiàn hū mǎ zhì ní zhī néng lìng guó shào nián yě，wú yòu jiàn hū wǒ guó zhī guān lì shì mín néng lìng guó lǎo dà yě。wú wèi cǐ jù!fū yǐ rú cǐ zhuàng lì nóng yù piān piān jué shì zhī shào nián zhōng guó，ér shǐ ōu xī rì běn rén wèi wǒ wèi lǎo dà zhě，hé yě?zé yǐ wò guó quán zhě jiē lǎo xiǔ zhī rén yě。fēi ó jǐ shí nián bā gǔ，fēi xiě jǐ shí nián bái zhé，fēi dāng jǐ shí nián chà，fēi ái jǐ shí nián fèng，fēi dì jǐ shí nián shǒu běn，fēi chàng jǐ shí nián nuò，fēi kē jǐ shí nián tóu，fēi qǐng jǐ shí nián ān，zé bì bù néng dé yī guānjìn yī zhí。qí nèi rèn qīng èr yǐ shàng，wài rèn jiān sī yǐ shàng zhě，bǎi rén zhī zhōng，qí wǔ guān bù bèi zhě，dài jiǔ shí liù qī rén yě。fēi yǎn máng zé ěr lóng，fēi shǒu chàn zé zú bǒ，fǒu zé bàn shēn bù suí yě。bǐ qí yī shēn yǐn shí bù lǚ shì tīng yán yǔ，shàng qiě bù néng zì le，xū sān sì rén zuǒ yòu fú zhī zhuō zhī，nǎi néng dù rì，yú cǐ ér nǎi yù zé zhī yǐ guó shì，shì hé yì lì wú shù mù ǒu ér shǐ zhì tiān xià yě!qiě bǐ bèi zhě，zì qí shào zhuàng zhī shí jì yǐ bù zhī yà xì yàōu luó bā wèi hé chǔ dì fāng，hàn zǔ táng zōng shì nà cháo huáng dì，yóu xián qí wán dùn fǔ bài zhī wèi zhēn qí jí，yòu bì cuō mó zhī，táo yě zhī，dài qí nǎo suǐ yǐ hé，xuè guǎn yǐ sāi，qì xī yān yān，yǔ guǐ wèi lín zhī shí，rán hòu jiāng wǒ èr wàn lǐ shān hé，sì wàn wàn rén mìng，yī jǔ ér jiè yú qí shǒu。wū hū!lǎo dà dì guó，chéng zāi qí lǎo dà yě!ér bǐ bèi zhě，jī qí shù shí nián zhī bā gǔbái zhédāng chāiái fèngshǒu běnchàng rěkē tóuqǐng ān，qiān xīn wàn kǔ，qiān kǔ wàn xīn，nǎi shǐ dé cǐ hóng dǐng huā líng zhī fú sè，zhōng táng dà rén zhī míng hào，nǎi chū qí quán fù jīng shén，jié qí bì shēng lì liàng，yǐ bǎo chí zhī。rú bǐ qǐ ér shí jīn yī dìng，suī hōng léi pán xuán qí dǐng shàng，ér liǎng shǒu yóu jǐn bào qí hé bāo，tā shì fēi suǒ gù yě，fēi suǒ zhī yě，fēi suǒ wén yě。yú cǐ ér gào zhī yǐ wáng guó yě，guā fēn yě，bǐ wū cóng ér tīng zhī，wū cóng ér xìn zhī!jí shǐ guǒ wáng yǐ，guǒ fēn yǐ，ér wú jīn nián qī shí yǐ，bā shí yǐ，dàn qiú qí yī liǎng nián nèi，yáng rén bù lái，qiáng dào bù qǐ，wǒ yǐ kuài huó guò le yī shì yǐ!ruò bù dé yǐ，zé gē sān tóu liǎng shěng zhī tǔ dì fèng shēn hè jìng，yǐ huàn wǒ jǐ gè yá mén mài sān jǐ bǎi wàn zhī rén mín zuò pū wèi nú，yǐ shú wǒ yī tiáo lǎo mìng，yǒu hé bù kě?yǒu hé nán bàn?wū hū!jīn zhī suǒ wèi lǎo hòulǎo chénlǎo jiànglǎo lì zhě，qí xiū shēn qí jiā zhì guó píng tiān xià zhī shǒu duàn，jiē jù yú shì yǐ。xī fēng yī yè cuī rén lǎo，diāo jǐn zhū yán bái jìn tóu。shǐ zǒu wú cháng dāng yī shēng，xié cuī mìng fú yǐ zhù shòu，jiē hū tòng zāi!yǐ cǐ wéi guó，shì ān dé bù lǎo qiě sǐ，qiě wú kǒng qí wèi jí suì ér shāng yě。

　　龚自珍氏之集有诗一章，题曰《能令公少年行》。吾尝爱读之，而有味乎其用意之所存。我国民而自谓其国之老大也，斯果老大矣；我国民而自知其国之少年也，斯乃少年矣。西谚有之曰：“有三岁之翁，有百岁之童。”然则，国之老少，又无定形，而实随国民之心力以为消长者也。吾见乎玛志尼之能令国少年也，吾又见乎我国之官吏士民能令国老大也。吾为此惧！夫以如此壮丽浓郁翩翩绝世之少年中国，而使欧西日本人谓我为老大者，何也？则以握国权者皆老朽之人也。非哦几十年八股，非写几十年白折，非当几十年差，非捱几十年俸，非递几十年手本，非唱几十年喏，非磕几十年头，非请几十年安，则必不能得一官、进一职。其内任卿贰以上，外任监司以上者，百人之中，其五官不备者，殆九十六七人也。非眼盲则耳聋，非手颤则足跛，否则半身不遂也。彼其一身饮食步履视听言语，尚且不能自了，须三四人左右扶之捉之，乃能度日，于此而乃欲责之以国事，是何异立无数木偶而使治天下也！且彼辈者，自其少壮之时既已不知亚细亚、欧罗巴为何处地方，汉祖唐宗是那朝皇帝，犹嫌其顽钝腐败之未臻其极，又必搓磨之，陶冶之，待其脑髓已涸，血管已塞，气息奄奄，与鬼为邻之时，然后将我二万里山河，四万万人命，一举而界于其手。呜呼！老大帝国，诚哉其老大也！而彼辈者，积其数十年之八股、白折、当差、捱俸、手本、唱喏、磕头、请安，千辛万苦，千苦万辛，乃始得此红顶花翎之服色，中堂大人之名号，乃出其全副精神，竭其毕生力量，以保持之。如彼乞儿拾金一锭，虽轰雷盘旋其顶上，而两手犹紧抱其荷包，他事非所顾也，非所知也，非所闻也。于此而告之以亡国也，瓜分也，彼乌从而听之，乌从而信之！即使果亡矣，果分矣，而吾今年七十矣，八十矣，但求其一两年内，洋人不来，强盗不起，我已快活过了一世矣！若不得已，则割三头两省之土地奉申贺敬，以换我几个衙门；卖三几百万之人民作仆为奴，以赎我一条老命，有何不可？有何难办？呜呼！今之所谓老后、老臣、老将、老吏者，其修身齐家治国平天下之手段，皆具于是矣。西风一夜催人老，凋尽朱颜白尽头。使走无常当医生，携催命符以祝寿，嗟乎痛哉！以此为国，是安得不老且死，且吾恐其未及岁而殇也。

　　 rèn gōng yuē: zào chéng jīn rì zhī lǎo dà zhōng guó zhě，zé zhōng guó lǎo xiǔ zhī yuān yè yě。zhì chū jiāng lái zhī shào nián zhōng guó zhě，zé zhōng guó shào nián zhī zé rèn yě。bǐ lǎo xiǔ zhě hé zú dào，bǐ yǔ cǐ shì jiè zuò bié zhī rì bù yuǎn yǐ，ér wǒ shào nián nǎi xīn lái ér yǔ shì jiè wèi yuán。rú jiù wū zhě rán，bǐ míng rì jiāng qiān jū tā fāng，ér wǒ jīn rì shǐ rù cǐ shì chù。jiāng qiān jū zhě，bù ài hù qí chuāng lóng，bù jié zhì qí tíng wǔ，sú rén héng qíng，yì hé zú guài!ruò wǒ shào nián zhě，qián chéng hào hào，hòu gù máng máng。zhōng guó ér wèi niú wèi mǎ wèi nú wèi lì，zé pēng luán biān chuí zhī cǎn kù，wéi wǒ shào nián dāng zhī。zhōng guó rú chēng bà yǔ nèi，zhǔ méng dì qiú，zé zhǐ huī gù pàn zhī zūn róng，wéi wǒ shào nián xiǎng zhī。yú bǐ qì xī yān yān yǔ guǐ wèi lín zhě hé yǔ yān?bǐ ér mò rán zhì zhī，yóu kě yán yě。wǒ ér mò rán zhì zhī，bù kě yán yě。shǐ jǔ guó zhī shào nián ér guǒ wèi shào nián yě，zé wú zhōng guó wèi wèi lái zhī guó，qí jìn bù wèi kě liàng yě。shǐ jǔ guó zhī shào nián ér yì wèi lǎo dà yě，zé wú zhōng guó wèi guò qù zhī guó，qí sī wáng kě qiáo zú ér dài yě。gù jīn rì zhī zé rèn，bù zài tā rén，ér quán zài wǒ shào nián。shào nián zhì zé guó zhì，shào nián fù zé guó fù shào nián qiáng zé guó qiáng，shào nián dú lì zé guó dú lì shào nián zì yóu zé guó zì yóu shào nián jìn bù zé guó jìn bù shào nián shèng yú ōu zhōu，zé guó shèng yú ōu zhōu shào nián xióng yú dì qiú，zé guó xióng yú dì qiú。hóng rì chū shēng，qí dào dà guāng。hé chū fú liú，yī xiè wāng yáng。qián lóng téng yuān，lín zhǎo fēi yáng。rǔ hǔ xiào gǔ，bǎi shòu zhèn huáng。yīng sǔn shì yì，fēng chén xī zhāng。qí huā chū tāi，yù yù huáng huáng。gàn jiàng fā xíng，yǒu zuò qí máng。tiān dài qí cāng，dì lǚ qí huáng。zòng yǒu qiān gǔ，héng yǒu bā huāng。qián tú shì hǎi，lái rì fāng cháng。měi zāi wǒ shào nián zhōng guó，yǔ tiān bù lǎo!zhuàng zāi wǒ zhōng guó shào nián，yǔ guó wú jiāng!

　　任公曰：造成今日之老大中国者，则中国老朽之冤业也。制出将来之少年中国者，则中国少年之责任也。彼老朽者何足道，彼与此世界作别之日不远矣，而我少年乃新来而与世界为缘。如僦屋者然，彼明日将迁居他方，而我今日始入此室处。将迁居者，不爱护其窗栊，不洁治其庭庑，俗人恒情，亦何足怪！若我少年者，前程浩浩，后顾茫茫。中国而为牛为马为奴为隶，则烹脔鞭棰之惨酷，惟我少年当之。中国如称霸宇内，主盟地球，则指挥顾盼之尊荣，惟我少年享之。于彼气息奄奄与鬼为邻者何与焉？彼而漠然置之，犹可言也。我而漠然置之，不可言也。使举国之少年而果为少年也，则吾中国为未来之国，其进步未可量也。使举国之少年而亦为老大也，则吾中国为过去之国，其澌亡可翘足而待也。故今日之责任，不在他人，而全在我少年。少年智则国智，少年富则国富；少年强则国强，少年独立则国独立；少年自由则国自由；少年进步则国进步；少年胜于欧洲，则国胜于欧洲；少年雄于地球，则国雄于地球。红日初升，其道大光。河出伏流，一泻汪洋。潜龙腾渊，鳞爪飞扬。乳虎啸谷，百兽震惶。鹰隼试翼，风尘翕张。奇花初胎，矞矞皇皇。干将发硎，有作其芒。天戴其苍，地履其黄。纵有千古，横有八荒。前途似海，来日方长。美哉我少年中国，与天不老！壮哉我中国少年，与国无疆！

　　" sān shí gōng míng chén yǔ tǔ，bā qiān lǐ lù yún hé yuè。mò děng xián，bái le shào nián tóu，kōng bēi qiè。" cǐ yuè wǔ mù mǎn jiāng hóng cí jù yě，zuò zhě zì liù suì shí jí kǒu shòu jì yì，zhì jīn xǐ sòng zhī bù shuāi。zì jīn yǐ wǎng，qì" āi shí kè" zhī míng，gèng zì míng yuē" shào nián zhōng guó zhī shào nián"。

　　“三十功名尘与土，八千里路云和月。莫等闲，白了少年头，空悲切。”此岳武穆《满江红》词句也，作者自六岁时即口受记忆，至今喜诵之不衰。自今以往，弃“哀时客”之名，更自名曰“少年中国之少年”。