太史公自序

拼音版、注音及读音

　　太史公曰：“先人有言：‘自周公卒五百岁而有孔子。孔子卒后至于今五百岁，有能绍明世、正《易传》，继《春秋》、本《诗》、《书》、《礼》、《乐》之际？’”意在斯乎！意在斯乎！小子何敢让焉！

　　 shàng dài fū hú suì yuē:" xī kǒng zǐ hé wéi ér zuò chūn qiū zāi"?kǒng zǐ wèi lǔ sī kòu，zhū hóu hài zi，dài fū yōng zhī。kǒng zǐ zhī yán zhī bù yòng，dào zhī bù xíng yě，shì fēi èr bǎi sì shí èr nián zhī zhōng，yǐ wéi tiān xià yí biǎo，biǎn tiān zǐ，tuì zhū hóu，tǎo dài fū，yǐ dá wáng shì ér yǐ yǐ。bù rú jiàn zhī yú xíng shì zhī shēn qiè zhù míng yě。shàng míng sān wáng zhī dào，xià biàn rén shì zhī jì，bié xián yí，míng shì fēi，dìng yóu yù，shàn shàn è è，xián xián jiàn bù xiào，cún wáng guó，jì jué shì，bǔ bì qǐ fèi，wáng dào zhī dà zhě yě。yì zhe tiān dìyīn yángsì shíwǔ xíng，gù cháng yú biàn lǐ jīng jì rén lún，gù cháng yú xíng shū jì xiān wáng zhī shì，。gù cháng yú zhèng shī jì shān chuānxī gǔqín shòucǎo mùpìn mǔcí xióng，gù cháng yú fēng lè lè suǒ yǐ lì，gù cháng yú hé chūn qiū biàn shì fēi，gù cháng yú zhì rén。shì gù lǐ yǐ jié rén，lè yǐ fā hé，shū yǐ dào shì，shī yǐ dá yì，yì yǐ dào huà，chūn qiū yǐ dào yì。bō luàn shì fǎn zhī zhèng，mò jìn yú chūn qiū。chūn qiū wén chéng shù wàn，qí zhǐ shù qiān。wàn wù zhī sàn jù jiē zài chūn qiū。chūn qiū zhī zhōng，shì jūn sān shí liù，wáng guó wǔ shí èr，zhū hóu bēn zǒu bù dé bǎo qí shè jì zhě bù kě shèng shǔ。chá qí suǒ yǐ，jiē shī qí běn yǐ。chà zhī qiān lǐ。zi shì fù，fēi yī dàn yī xī zhī gù yě，gù yǒu guó zhě bù kě yǐ bù zhī chūn qiū，qián yǒu chán ér fú jiàn，hòu yǒu zéi ér bù zhī。wéi rén chén zhě bù kě yǐ bù zhī chūn qiū，shǒu jīng shì ér bù zhī qí yí，zāo biàn shì ér bù zhī qí quán。wéi rén jūn fù ér bù tōng yú chūn qiū zhī yì zhě，bì méng shǒu è zhī míng。wéi rén chén zǐ ér bù tōng yú chūn qiū zhī yì zhě，bì xiàn cuàn shì zhī zhū，sǐ zuì zhī míng。qí shí jiē yǐ wéi shàn，wèi zhī bù zhī qí yì，bèi zhī kōng yán ér bù gǎn cí。fū bù tōng lǐ yì zhī zhǐ，zhì yú jūn bù jūn，chén bù chén，fù bù fù，zi bù zǐ。fū jūn bù jūn zé fàn，chén bù chén zé zhū，fù bù fù zé wú dào，zi bù zǐ zé bù xiào。cǐ sì háng zhě，tiān xià zhī dà guò yě。yǐ tiān xià zhī dà guò yǔ zhī，zé shòu ér fú gǎn cí。gù chūn qiū zhě，lǐ yì zhī dà zōng yě。fū lǐ jìn wèi rán zhī qián，fǎ shī yǐ rán zhī hòu fǎ zhī suǒ wéi yòng zhě yì jiàn，ér lǐ zhī suǒ wéi jìn zhě nán zhī。"

　　上大夫壶遂曰：“昔孔子何为而作《春秋》哉”？太史公曰：“余闻董生曰：‘周道衰废，孔子为鲁司寇，诸侯害子，大夫雍之。孔子知言之不用，道之不行也，是非二百四十二年之中，以为天下仪表，贬天子，退诸侯，讨大夫，以达王事而已矣。’子曰：‘我欲载之空言，不如见之于行事之深切著明也。’夫《春秋》，上明三王之道，下辨人事之纪，别嫌疑，明是非，定犹豫，善善恶恶，贤贤贱不肖，存亡国，继绝世，补弊起废，王道之大者也。《易》著天地、阴阳、四时、五行，故长于变；《礼》经纪人伦，故长于行；《书》记先王之事，。故长于政；《诗》记山川、溪谷、禽兽、草木、牝牡、雌雄，故长于风；《乐》乐所以立，故长于和；《春秋》辨是非，故长于治人。是故《礼》以节人，《乐》以发和，《书》以道事，《诗》以达意，《易》以道化，《春秋》以道义。拨乱世反之正，莫近于《春秋》。《春秋》文成数万，其指数千。万物之散聚皆在《春秋》。《春秋》之中，弑君三十六，亡国五十二，诸侯奔走不得保其社稷者不可胜数。察其所以，皆失其本已。故《易》曰‘失之毫厘，差之千里。’故曰‘臣弑君，子弑父，非一旦一夕之故也，其渐久矣’。故有国者不可以不知《春秋》，前有谗而弗见，后有贼而不知。为人臣者不可以不知《春秋》，守经事而不知其宜，遭变事而不知其权。为人君父而不通于《春秋》之义者，必蒙首恶之名。为人臣子而不通于《春秋》之义者，必陷篡弑之诛，死罪之名。其实皆以为善，为之不知其义，被之空言而不敢辞。夫不通礼义之旨，至于君不君，臣不臣，父不父，子不子。夫君不君则犯，臣不臣则诛，父不父则无道，子不子则不孝。此四行者，天下之大过也。以天下之大过予之，则受而弗敢辞。故《春秋》者，礼义之大宗也。夫礼禁未然之前，法施已然之后；法之所为用者易见，而礼之所为禁者难知。”

　　 hú suì yuē:" kǒng zǐ zhī shí，shàng wú míng jūn，xià bù dé rèn yòng，gù zuò chūn qiū，chuí kōng wén yǐ duàn lǐ yì，dāng yī wáng zhī fǎ。jīn fū zǐ shàng yù míng tiān zǐ，xià de shǒu zhí，wàn shì jì jù，xián gè xù qí yí，fū zǐ suǒ lùn，yù yǐ hé míng?"

　　壶遂曰：“孔子之时，上无明君，下不得任用，故作《春秋》，垂空文以断礼义，当一王之法。今夫子上遇明天子，下得守职，万事既具，咸各序其宜，夫子所论，欲以何明？”

　　 tài shǐ gōng yuē:" wěi wěi，fǒu fǒu，bù rán。zuò yì bā guà。yáo shùn zhī shèng，shàng shū zài zhī，lǐ yuè zuò yān。tāng wǔ zhī lóng，shī rén gē zhī。chūn qiū cǎi shàn biǎn è，tuī sān dài zhī dé，bāo zhōu shì，fēi dú cì jī ér yǐ yě。zhì míng tiān zǐ，huò fú ruì，fēng shàn，gǎi zhēng shuò，yì fú sè，shòu mìng yú mù qīng，zé liú wǎng jí，hǎi wài shū sú，chóng yì kuǎn sāi，qǐng lái xiàn jiàn zhě bù kě shèng dào。chén xià bǎi guān lì sòng shèng dé，yóu bù néng xuān jǐn qí yì。qiě shì xián néng ér bù yòng，yǒu guó zhě zhī chǐ zhǔ shàng míng shèng ér dé bù bù wén，yǒu sī zhī guò yě。qiě yú cháng zhǎng qí guān，fèi míng shèng shèng dé bù zài，miè gōng chén shì jiā xián dài fū zhī yè bù shù，duò xiān rén suǒ yán，zuì mò dà yān。yú suǒ wèi shù gù shì，zhěng qí qí shì chuán，fēi suǒ wèi zuò yě，ér jūn bǐ zhī yú chūn qiū，miù yǐ。"

　　太史公曰：“唯唯，否否，不然。余闻之先人曰：‘伏羲至纯厚，作《易》八卦。尧舜之盛，《尚书》载之，礼乐作焉。汤武之隆，诗人歌之。《春秋》采善贬恶，推三代之德，褒周室，非独刺讥而已也。’汉兴以来，至明天子，获符瑞，封禅，改正朔，易服色，受命于穆清，泽流罔极，海外殊俗，重译款塞，请来献见者不可胜道。臣下百官力诵圣德，犹不能宣尽其意。且士贤能而不用，有国者之耻；主上明圣而德不布闻，有司之过也。且余尝掌其官，废明圣盛德不载，灭功臣世家贤大夫之业不述，堕先人所言，罪莫大焉。余所谓述故事，整齐其世传，非所谓作也，而君比之于《春秋》，谬矣。”

　　 yú shì lùn cì qí wén。qī nián ér tài shǐ gōng zāo lǐ líng zhī huò，yōu yú léi xiè。nǎi kuì rán ér tàn yuē:" shì yú zhī zuì yě fū。shì yú zhī zuì yě fū!shēn huǐ bù yòng yǐ!" tuì ér shēn wéi yuē:" fū shīshū yǐn yuē zhě，yù suì qí zhì zhī sī yě。xī xī bó jū yǒu lǐ，yǎn zhōu yì kǒng zǐ è chéncài，zuò chūn qiū qū yuán fàng zhú，zhe lí sāo zuǒ qiū shī míng，jué yǒu guó yǔ sūn zi bìn jiǎo，ér lùn bīng fǎ bù wéi qiān shǔ，shì chuán lǚ lǎn hán fēi qiú qín，shuō nángū fèn shī sān bǎi piān，dà dǐ xián shèng fā fèn zhī suǒ wéi zuò yě。cǐ rén jiē yì yǒu suǒ yù jié，bù dé tōng qí dào yě，gù shù wǎng shì，sī lái zhě。" yú shì zú shù táo táng yǐ lái，zhì yú lín zhǐ，zì huáng dì shǐ。

　　于是论次其文。七年而太史公遭李陵之祸，幽于缧绁。乃喟然而叹曰：“是余之罪也夫。是余之罪也夫！身毁不用矣！”退而深惟曰：“夫《诗》、《书》隐约者，欲遂其志之思也。昔西伯拘羑里，演《周易》；孔子厄陈、蔡，作《春秋》；屈原放逐，著《离骚》；左丘失明，厥有《国语》；孙子膑脚，而论兵法；不韦迁蜀，世传《吕览》；韩非囚秦，《说难》、《孤愤》；《诗》三百篇，大抵贤圣发愤之所为作也。此人皆意有所郁结，不得通其道也，故述往事，思来者。”于是卒述陶唐以来，至于麟止，自黄帝始。